Baarschaamte

“Baarschaamte, die kan nog wel bij de vrouwelijke schuld”, luidt de kop van een opiniestuk in de Volkskrant van 8 januari. De schrijfster is Ianthe Mosselman, programmamaker en – dat staat bij het artikel – moeder van één kind.

Mosselman stelt dat “de groengereformeerde kerk” vrouwen ten onrechte voorhoudt dat kinderen krijgen geen pas geeft vanwege de klimaatcrisis. Elk mens erbij is namelijk een klimaatvervuiler erbij. Volgens haar zit in die boodschap een moreel oordeel. De vrouw, “hoofd kinderzaken”, wordt schuld over het kapotmaken van de wereld aangepraat. De man ontspringt weer eens de dans.

Ik ben verbaasd en voel me zelfs geïrriteerd. Wat een verongelijkte toon over de positie van de vrouw en wat een framing met al die gekunstelde woorden. Maar goed, toon en stijl zijn een kwestie van smaak. Bedenkelijker is de stelling die Mosselman inneemt, want die klopt gewoon niet.

Vrouwen worden nergens opgeroepen om geen kinderen te krijgen. Ook niet door de personen die Mosselman als bewijs in haar artikel opvoert. Zo verwijst ze naar Emma Ringelman. Deze stelt zich in een beeldessay voor Brandpunt+ allerlei vragen. Kan ze wel een kind neerzetten in een wereld die vreselijk is om in te leven? En maakt de CO2-uitstoot van haar kind die wereld niet nog een stukje onleefbaarder? Aan de andere kant, hoe zeker is die sombere toekomst? Haar eigen ouders twijfelden gelukkig niet over het krijgen van kinderen, ondanks dreigingen als kernwapens en zure regen. Kortom, Ringelman piekert er lustig op los, maar alléén over haar eigen keuze. Nergens heft ze het vingertje op naar andere vrouwen.

Mosselman voert ook prins Harry en Meghan op. Deze willen maximaal twee kinderen uit zorg om de planeet. Wordt daarmee vrouwen schuld aangepraat? Ik dacht het niet. Trouwens, sinds wanneer hoort het Britse koningshuis bij de groengereformeerde kerk?

Ook verwijst ze naar bewegingen als BirthStrike. Weer ten onrechte. Hoewel de naam misschien ander doet vermoeden, vindt deze actiegroep de keuze voor het moederschap juist een individueel vraagstuk. Geboortestaking heeft voor hen dan ook een andere reden. Die van alarmsignaal.  Een alarm gericht aan de regeringen. Want die kunnen voorop gaan in wat ons (nog steeds) kan redden: de ecologische voetafdruk in de welvarende landen naar 1 terugbrengen. Dat wil zeggen, drastisch schoner produceren en het consumeren matigen.

Vrouwen wordt dus geen schuldgevoel aangepraat. Waarom doet Mosselman dan of dat wél zo is?

Ik moet denken aan Renee Lertzman, een Amerikaanse psychologe die al twintig jaar onderzoek doet naar hoe mensen reageren op de berichten over klimaatopwarming. Lertzman zegt: ‘Het is te groot voor de meeste mensen. Men zet het opzij en leeft verder, maar onderhuids zit schuld en schaamte. Als iemand, hoe subtiel en vriendelijk ook, vertelt hoe die ervoor kiest zijn leven te veranderen, dan voelt dat al snel als een persoonlijke aanval.’

Schuld en schaamte werken verlammend. Het leidt tot melancholie naar een tijd toen de dingen nog een stuk simpeler leken. Het plaveit zo de weg naar populisme. Types als Trump en Baudet maken er handig gebruik van. Er is maar één manier om van die schuld en schaamte af te komen volgens Lertzman: door er over te praten, het ongemak met elkaar te delen, te ontdekken niet de enige te zijn.

Nu snap ik waar mijn irritatie over het artikel van Mosselman vandaan kwam. Het dooft het gesprek uit, het gesprek dat juist aanwakkering verdient. Praten moeten we, net zolang tot de schaamte ons niet meer verlamt.